[html ]

Als men teruggaat naar de essentie van medezeggenschap wordt er in de literatuur verwezen naar het Rijnlandse model. Dit model is in tegenstelling tot de ‘Angelsaksische’ een kapitalistisch model dat gebaseerd is op samenwerking en vertrouwen met elkaar. De term ‘Rijnlandmodel’ verwijst naar de manier waarop de gemeenschap meegenomen wordt in het ontwikkelen en organiseren van organisaties in de maatschappij en hoe de macht binnen deze organisaties verdeeld wordt onder de stakeholders. Deze vorm van collectieve inspraak heeft centraal gestaan bij de ontwikkeling van de westerse beschaving. Nederland wordt gekenmerkt voor zijn mensbeeld waarin solidariteit en verantwoordelijkheid de leidraad zijn voor het handelen.

De heer Jan Welmers, geeft aan in zijn artikel: ‘Medezeggenschap vanuit een Rijnlands perspectief’ dat inmiddels de Rijnlandse principes in Nederland niet meer leidend zijn en dat er een langzamerhand een verschuiving plaats vindt naar de Angelsaksische waarden waarin individualisme en competitie de leidraad zijn voor het organiseren van de maatschappij. Echter, vind de heer Welmers dat er veel Rijnlands elementen nog in de hedendaagse samenleving zitten en geeft een oproep om deze weer in onze maatschappij, cultuur en organisaties uit te vinden. Hier speelt medezeggenschap een grote rol in, zeker in het hoger onderwijs, waarin de keuzes die nu worden genomen van grote invloed zijn voor de inrichting van de maatschappij die wij willen vormen. Dit geeft de toenmalige Minister Jet Bussemaker van OCW aan. Met een brede kijk naar het onderwijs heeft mevrouw Bussemaker de eerste strategische agenda voor het hoger onderwijs en onderzoek opgesteld. Deze agenda geeft een koers aan het hoger onderwijsstelsel dat in 2025 gereed moet zijn. Zij legde de nadruk op het onderwijs van de 21ste eeuw en de competenties die studenten op school dienen te leren om later in een veranderede arbeidsmarkt te kunnen bewegen. Ontwikkelingen zoals robotisering en digitalisering in organisaties zorgen ervoor dat onderwijsinstellingen zich nu gaan afvragen vanuit welke waarden en normen de studenten opgeleid zullen worden voor de wereld van morgen en hoe ze inzetbaar blijven voor de arbeidsmarkt van de 21ste eeuw. In deze agenda is het af te leiden dat Mevrouw Bussemaker de waarden van het Rijnlandse model en daarmee de Nederlandse visie zich vertaalt naar het onderwijs van de 21ste eeuw.

Bestuurders van onderwijsinstellingen maken bepaalde keuzes en geven richting aan het onderwijs. De strategische onderwijsagenda is de leidraad, maar elke instelling heeft een grote mate van zelfinvulling.
Zo zijn er bijvoorbeeld in het HBO, scholen die zich richten op duurzaamheid, diversiteit, internationalisering, technologie, etc. Hier heeft de medezeggenschap veel over te zeggen, niet alleen bij het toetsen en controleren van beleid waarmee onderwijs gerealiseerd wordt, maar ook bij het ontwikkelen van dit beleid. De mensen die de maatschappij en organisaties vormen zijn co-creators van wat we nu waarnemen. Of de medezeggenschap in staat is om deze belangrijke taak te vervullen, is de vraag. In het boek: ‘Inzicht in de medezeggenschapsraad’ van Frederick Smit wordt aangegeven dat medezeggenschap in essentie twee doelen heeft: de belangen van de personeelsgeleiding en studentengeleding vertegenwoordigen en opkomen voor de continuïteit van de instelling. De heer Welmers geeft aan dat deze twee doelstellingen zowel parallel kunnen lopen als tegenstrijdig zijn maar hij benadrukt dat dit ook afhankelijk is van de houding van de medezeggenschapsraad. Hierin kun je jezelf afvragen: hoe stellen we ons ten opzichte van het bestuur? En tegenovergesteld. Als wij teruggaan naar de Rijnlandse waarden, kunnen we weer de essentie van medezeggenschap vinden.

Een ander aspect van belang om medezeggenschap is het professionaliseren daarvan. Zonder een professionele medezeggenschap is er geen draagvlak over de beslissingen die er genomen worden. Maar wat precies een professionele raad betekent, dat is nog heel vaag voor sommigen. Wat wij een professionele medezeggenschap vinden is het vermogen om een balans te vinden in ieders belangen. Dit klinkt heel simpel, maar om dat te bereiken zijn er mensen nodig die met ziel en hart hiervoor gaan. Door te investeren in de ontwikkeling van kennis en vaardigheden van deze mensen, kan medezeggenschap worden versterkt en een hoger rendement opleveren voor de instelling. Ook het fatsoenlijk faciliteren in tijd, juridische en ambtelijke ondersteuning zijn er van groot belang om professionalisering te realiseren. Juist om dit te stimuleren heeft Bussemaker door middel van de invoeringswet: Wet Versterking Bestuurskracht, ervoor gezorgd dat er een omgeving gecreëerd wordt voor het versterken van de medezeggenschap in het de Nederlandse onderwijs.

Een ander aspect dat van belang is voor medezeggenschappers is ‘netwerken’ als informatiebron voor het raadswerk. Dit zal een bijdrage leveren aan de professionalisering van zowel de raad als het individu zelf. Het verder professionaliseren en ontwikkelen van de medezeggenschapsorganen is geen doel op zich, maar een middel om effectieve medezeggenschap te realiseren. Hiermee wil ik graag iedere medezeggenschapper oproepen om weer zichzelf uit te vinden in de medezeggenschapswaarden waarin we samen van elkaar kunnen leren en co-creëren voor het onderwijs die we nu en morgen willen. Hiervoor is kennis, vaardigheden, netwerk, juridische en ambtelijke ondersteuning en een proactieve relatie met het bestuur de basis voor!

Geschreven door: Ginna Buitrago

Bronnen:

Welmers, J. (2017) Medezeggenschap vanuit een Rijnlands perspectief. Opgehaald van http://vmh-hbo.nl/nieuws/
Rijksoverheid (07-07-2015)

De waarde(n) van weten: Strategische Agenda Hoger Onderwijs en Onderzoek 2015-2020. Opgehaald van: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/beleidsnota-s/2015/07/07/de-waarde-n-van-weten-strategische-agenda-hoger-onderwijs-en-onderzoek-2015-2025 

Rijksoverheid. (13-07-2015). Wijziging van een aantal onderwijswetten in verband met versterking van de bestuurskracht van onderwijsinstellingen . Opgehaald van overheid.nl: http://wetten.overheid.nl/BWBR0005682/2017-09-01

 Smith F. (2005) Inzicht in de medezeggenschap. SDU uitgevers. Den Haag
Holland Management Review (2005) Het Rijnlands model als inspiratiebron. Opgehaald van: http://www.rijnland-weblog.nl/wp-content/uploads/2007/07/03-09-het_rijnlands_model-als-inspiratiebron-in-hmr-aug-2005.pdf

[/html]